18 cze Zbliżenia – cykl etiud filmowych wokół dziedzictwa (po)żydowskiego
Bohaterowie etiud, współcześni mieszkańcy dawnych sztetli oraz potomkowie żydowskich rodzin, które opuściły swoje małe ojczyzny przed i po Zagładzie, przekraczając granice czasowe i geograficzne, rekonstruują lokalną przeszłość i teraźniejszość.
- Obejrzyj etiudy na kanale Historia mówiona / Kolekcja Muzeum POLIN
- Premiery etiud: 28 czerwca, 12 lipca
- Pomysłodawca i realizator cyklu: Józef Markiewicz
“Zbliżenia” to cykl trzech etiud filmowych prezentujących problematykę dziedzictwa (po)żydowskiego in situ – w wybranych, współczesnych kontekstach lokalnych dawnych polsko-żydowskich miasteczek: Kałuszynie, Tykocinie i Opatowie. Ukazują kalejdoskop symboli i relacji – sieć znaczeń, która utkana jest wokół żydowskiej historii lokalnej z osobistych wyobrażeń, emocji, przeżyć i opowieści rodzinnych – ale także aktywnych, działających nie-ludzkich podmiotów, takich jak miejsca, budynki czy przedmioty codziennego użytku, które podobnie jak naoczni świadkowie mogą wskazywać lub przywoływać zapomniane. Bohaterowie etiud na nowo mapują i identyfikują lokalne dziedzictwo. Odcyfrowują ślady historii, odtwarzając genealogię i tożsamość miejsca, nierzadko przybliżając równoległe lub rozłączne dotąd światy, które poprzez wzajemne odzwierciedlenie zyskują aktualność, udowadniając, że rzeczywistość nigdy nie jest dokończona.
Tykocin: brakująca połowa (premiera: 28 czerwca)
W rubrykach akt Okręgowego Urzędu Likwidacyjnego (OUL), urzędu który po drugiej wojnie światowej określał stan nieruchomości w tym tzw. mienia porzuconego, stosowane jest enigmatyczne (i eufemistyczne) określenie “Żyd wyjechał” na określenie sytuacji prawnej obiektu. Jednak w archiwach rodzinnych społeczności lokalnej nierzadko zachowały się również akty notarialne dotyczące sprzedaży wiatraka czy domu – często sporządzane post factum, po wojnie – formalne uregulowanie statusu zajętej wcześniej nieruchomości. Ślady po “brakującej połowie” miasteczka współcześnie istnieją w różnych formach obecności i pustki – balansując na pograniczu świata przeżywanego i symbolicznego – stają się źródłem różnorodnych interpretacji przeszłości i teraźniejszości.
Opatów: mapa pamięci (premiera: 12 lipca)
Zależenie od optyki “sztetl” jako pojęcie jest realną przestrzenią, systemem ekonomicznym czy po prostu pewną ideą, wyobrażeniem. Etiuda porusza tematykę napływu pamięci i post-pamięci, która inicjowana jest najczęściej dzięki rozwojowi mediów społecznościowych i Internetu. Nowe technologie pomagają w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy lokalnymi działaczami oraz potomkami Żydów z tych miejscowości: Ocalałymi, potomkami emigrantów zarobkowych z przełomu XIX i XX wieku, potomkami emigrantów z lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Dla obydwu stron te spotkania nierzadko są wielkim przeżyciem, odkryciem i zaskoczeniem wzajemną obecnością, zainteresowaniem i atencją. Wywołują nie tylko refleksję nad samą historią, ale także kreują wyobrażenia alternatywnych rzeczywistości, w których “bylibyśmy sąsiadami”.
Kałuszyn: historia pewnej przyjaźni
Etiuda podejmuje tematykę dziedzictwa nieposiadającego spadkobierców (stateless heritage) oraz adopcji dziedzictwa. “Czyje dziedzictwo?” to pytanie, które zadają sobie lokalni aktorzy (osoby indywidualne, ale także samorządy) stając przed dylematem praktycznego zarządzania mieniem (po)żydowskim na terenie gminy. Najczęściej pytanie to pada w kontekście cmentarzy żydowskich. Kto przyjmuje na siebie odpowiedzialność dbania o to dziedzictwo? Co jest determinujące: poczucie wspólnoty lokalnej – traktujące żydowskich i nieżydowskich mieszkańców jako jedną społeczność czy odmienność losów i tożsamości?
Cykl etiud został zrealizowany w ramach programu towarzyszącego wystawie czasowej “(po)ŻYDOWSKIE… Sztetl Opatów oczami Majera Kirszenblata”.
Źródło: polin.pl
18 czerwca 2024 r.
