04 cze Wernisaż wystawy “Matejko”
Wystawa “Matejko”, została przygotowana z okazji 180. rocznicy urodzin Artysty i 125. rocznicy jego śmierci przez Muzeum Okręgowe w Toruniu i Muzeum Regionalne w Stalowej Woli.
Matejko malował historię nie taką, jaka była, ale taką, jaka jego zdaniem być musiała i powinna. Czynił z niej barwne widowisko – pouczające i wspaniałe, widowisko rzucone na tło bliskiej współczesnym wyobrażeniom scenerii. W scenerii takiej nie może braknąć dzisiejszych Sukiennic, dzisiejszego krakowskiego rynku, dzisiejszych wież mariackich, w ich bowiem kształcie przeszłość przemawia do przyszłości. „Jest też rzeczą charakterystyczną, że owo teatralne, widowiskowe, sceniczne widzenie historii – zgodnie z tym uprawianie historycznego malarstwa – znajdowało miejsce również i tam, gdzie Matejkowska, i nie tylko Matejkowska, wizja dziejowych wydarzeń nie ograniczała się do samej tylko, zawsze aktualnej, zawsze jątrzącej «sprawy polskiej», ale nie tracąc jej z oczu, nabierała cech uniwersalnych, stawała się pewna określoną wizją losów świata, losów całej historycznie ukształtowanej cywilizacji”. (Mieczysław Porębski, 2003)
JAN MATEJKO 1838 Kraków – 1893 Kraków
Święty Ludwik, król francuski wybierający się na wyprawę krzyżową (szkic), 1876
Deska, olej, 52 x 26,5 cm
Jan Matejko (1838–1893) – najbardziej znany polski malarz wieku XIX, artysta, który zawładnął polską kulturą na różnych poziomach, a jego – jak zauważył Jarosław Krawczyk – heroiczny wizerunek „trwa wciąż w zbiorowej wyobraźni. […] to właśnie on zaproponował Polakom – w miejsce barwnych anegdot Suchodolskiego czy Kossaka – patetyczny teatr historii. Na rozległych przestrzeniach obrazów składających «wielki cykl» historyczne rodzime dzieje ogromnieją w dramatyczny moralitet o grzechu, pokucie i odkupieniu. Fakt, malarz miast «krzepić serca» wolał «rozrywać rany», w każdym obrazie «wielkiego cyklu» prowadząc swój obrachunek z przeszłością. […] Kultura polska długo czekała na malarza, który potrafiłby wznieść się na poziom porównywalny z poezją romantyczną”.
Matejko malował przede wszystkim kompozycje historyczne, tworząc sugestywną i perswazyjną wizję dziejów Polski, m.in. słynny wielki cykl historyczny: Bitwa pod Grunwaldem, Kazanie Skargi, Hołd pruski, Kościuszko pod Racławicami, Batory pod Pskowem, Sobieski pod Wiedniem, Zamoyski pod Byczyną oraz wiele innych obrazów ukazujących różne epizody polskiej historii. Malował także portrety rodziny, przyjaciół i znanych osobistości Krakowa.
Jest autorem polichromii w kościele Mariackim w Krakowie, o której Stanisław Witkiewicz pisał: „Polichromia kościoła Mariackiego jest jednym z objawów tego stałego, nie dającego się niczym powstrzymać odradzania się ducha narodu polskiego, tego przyrostu sił narodowego życia, które nie tylko musi walczyć o byt, nie tylko stawia podwaliny przyszłości, ale jeszcze przeszłości wraca cały jej blask i chwałę”.
Dzieła Matejki reprodukowano w rozmaity sposób: powstawały litografie, drzeworyty, fotografie, przede wszystkim według jego obrazów przedstawiano historię Polski. O znaczeniu malarstwa dla polskiej tradycji celnie napisał Andrzej Wajda: „Jan Matejko miał wielką siłę ducha i realizował narodową potrzebę wielkości. W nędznym, małym mieście, jakim był Kraków, przywołał do życia przeszłość, kazał nędzarzom marzyć o królach, o hołdzie pruskim i o zwycięstwie pod Grunwaldem. To dzięki niemu, z jego ducha powstał Wawel dla ducha Słowackiego i dla trumny Piłsudskiego, dla ciągłości naszego narodu”. Ta uwaga do dzisiaj jest aktualna.
Wystawa w Toruniu prezentuje ponad sto prac – obrazów olejnych, szkiców rysunkowych, reprodukcji drzeworytniczych i litograficznych jego prac oraz rekwizyty, których używał do komponowania scen. W sześciu tematycznych przestrzeniach – Warsztat, Historia, Religia, Polichromia mariacka, Portrety, Recepcja – zasygnalizowano fenomen Matejki. Wśród wystawianych prac, po raz pierwszy w Toruniu, są dzieła Jana Matejki wypożyczone z Muzeum Narodowego w Krakowie ze stałej ekspozycji z Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, takie jak Dziewica Orleańska, a także duży zespół obiektów z Domu Jana Matejki, z wizerunkiem Kopernika i Otruciem królowej Bony ze zbiorem szkiców i studiów do polichromii Mariackiej oraz zostaną zaprezentowane rekwizyty używane przez artystę do różnych kompozycji. Ponadto dzieła pochodzą także ze zbiorów państwowych w Warszawie, Malborku, Krakowie, Częstochowie, Gdańsku, Poznaniu, Warszawie, Przemyślu, Tarnowie, Bydgoszczy, Toruniu, Rzeszowie, Bochni, Lublinie, Katowicach oraz ze zbiorów prywatnych.
Anna Król
MATEJKO
Ratusz Staromiejski, Sala Wystaw Czasowych, II p.
Wernisaż: 7 czerwca, godzina 17.00
Wystawa czynna: 8 czerwca – 25 sierpnia 2019
Scenariusz i aranżacja oraz kurator wystawy: Anna Król
