15 lis W bezpiecznej wirtualnej rzeczywistości
Internet oferuje nam – i naszym dzieciom – coraz bardziej atrakcyjne rozrywki, również te z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości. O czym powinniśmy pamiętać, aby pozostały one bezpieczne?
Cyfrowy świat na dobre zadomowił się w naszym życiu. Przyjemne i kreatywne spędzanie wolnego czasu, wspólna zabawa z przyjaciółmi, rywalizacja w ulubionych grach, a nawet naukowe eksperymenty coraz częściej przenoszą się ze świata analogowego w wirtualny. Nic w tym złego, jeśli dbamy o cyfrowa higienę i pamiętamy o równoważeniu aktywności online i offline. Internet oferuje nam – i naszym dzieciom – coraz bardziej atrakcyjne rozrywki, również te z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości. O czym powinniśmy pamiętać, aby pozostały one bezpieczne?
Wyjątkowe doświadczenie VR
Technologia wirtualnej rzeczywistości (virtual reality, VR) umożliwia nam całkowite zanurzenie w świecie wygenerowanym cyfrowo. Za pomocą gogli, kontrolerów i aplikacji możemy przenieść się w realistyczną, trójwymiarową symulację, poruszać się w niej i wchodzić w interakcje – niemal tak samo jak „w realu”. Doskonała symulacja VR to taka, w której nasze zmysły są całkowicie zanurzone w cyfrowym świecie. Wirtualna rzeczywistość pozwala nam również doświadczyć posiadania cyfrowego ciała – tego, którym jesteśmy w symulacji (ucieleśnienie) – oraz daje poczucie silnego zaangażowania w wykreowaną przestrzeń (poczucie psychologicznej obecności). To stan, w którym w VR przeżywamy te same emocje i stany, zachowujemy się podobnie jak w materialnym świecie. Brzmi ciekawie?
VR może być fascynującym doświadczeniem, ale warto pamiętać, że oddziałuje na nasze zmysły z ogromną siłą, a przeżycia, jakie wywołuje, są bardzo silne. Wyobraźcie sobie, że wjeżdżacie windą na 35. piętro wieżowca, drzwi się otwierają, a przed Wami ukazuje się wąska deska zawieszona nad przepaścią… Czy odważylibyście się na nią wejść, a może nawet skoczyć? Takie doświadczenie jest często powtarzanym VR-owym eksperymentem (VR plank experience). Pamiętajcie, że emocje i odczucia podczas takiego doświadczenia będą tak intensywne, jak podczas realnej sytuacji.
Nie tylko gry
Rozrywka to oczywiście niejedyne doświadczenie, jakie można zyskać dzięki VR. Dzięki tej technologii możemy przenieść się w dowolne miejsce na Ziemi – zajrzeć do wulkanu, amazońskiej dżungli, bazy oceanografów – możemy przenieść się też na stację kosmiczną i nie tylko podejrzeć, ale też doświadczyć, jak żyją i pracują astronauci. Inaczej spojrzymy na historię – jesteśmy w stanie przenieść się w czasie np. do powstania warszawskiego. Technologią VR operujemy w przestrzeni, możemy w dowolny sposób manipulować obiektami znajdującymi się w naszym zasięgu lub je tworzyć. Możemy bezpiecznie przeprowadzić chemiczne eksperymenty, stworzyć swoje pierwsze dzieło sztuki, przyjrzeć się anatomii człowieka, zaprojektować budynek, a nawet przeprowadzić operację. Z możliwości wirtualnej rzeczywistości coraz częściej korzystają polskie uczelnie i firmy uczące skomplikowanych procedur w bezpiecznej przestrzeni.
Jak bezpiecznie zanurzać się w wirtualny świat?
- Ograniczenia wiekowe i dobór treści
VR-owa rozrywka – i nauka – nie jest przeznaczona dla małych dzieci. Producenci oraz badacze wskazują granicę wieku odbiorców: 12–13 lat. Dlaczego? Młodsze dzieci mają trudność w postawieniu granicy pomiędzy fikcją a rzeczywistością. Każdy rodzic przedszkolaka wie, że bohaterowie bajek są dla malucha tak samo prawdziwi, jak koleżanki i koledzy. Uczą się tego wraz z dorastaniem i z czasem umieszczają ukochane postacie w świecie fantazji, jednak głębokość doświadczenia VR-owego może jeszcze silniej „urealniać” symulację. Badacze nazwali to ryzykiem tworzenia przez dzieci fałszywych wspomnień, ponieważ wrażenia płynące z wirtualnej rzeczywistości są tak podobne do tych realnych, że przyjmują je jak prawdziwe.
Doświadczenie zanurzenia i silne zaabsorbowanie psychiczne sprawia, że w VR doświadczane emocje i stany mogą być bardzo intensywne. To, co na płaskim ekranie może być fascynujące – np. świat dinozaurów – w symulacji czasem okazuje się przerażające. Jeśli pozwalamy na VR-ową rozrywkę dzieciom, musimy zadbać o dobór treści odpowiednich do wieku oraz etapu rozwoju poznawczego i emocjonalnego. Młodszych dzieci nie pozostawiajmy samych w wirtualnej rzeczywistości, w przypadku starszych nastolatków rozmawiajmy o szkodliwości niektórych treści (np. prezentujących przemoc) – niezależnie od tego, czy są oglądane na płaskim ekranie, czy w VR.
- Samopoczucie
Niewielki odsetek użytkowników może czuć się niekomfortowo w wirtualnej rzeczywistości. Doświadczeni bywalcy trudności w zaadaptowaniu się do przebywania w symulacji nazywają „chorobą VR-ową”. To wrażenia podobne do choroby lokomocyjnej – zawroty i ból głowy, niekiedy mdłości. Podobnie jak w samochodzie, w VR może pojawić się sprzeczność pomiędzy bodźcami wzrokowymi, dającymi nam sygnał, że się poruszamy, a odczuciami ze zmysłu równowagi, który mówi nam, że stoimy.
Warto uprzedzić dzieci, że mogą doświadczyć dyskomfortu. Jeśli tak się stanie, powinny zdjąć gogle i odpocząć do czasu ustąpienia objawów. Aby zminimalizować ryzyko nieprzyjemnych doznań, można wybierać też takie doświadczenia w VR, które jak najbardziej przypominają te znane z rzeczywistego świata. Wraz z obyciem się z VR-em i oswojeniem poruszania się i orientacji w symulacji dyskomfort powinien ustępować.
- Uwaga na oczy
Wirtualna rzeczywistość, podobnie jak urządzenia cyfrowe, może męczyć wzrok, powodować bóle czy zawroty głowy. Co ciekawe, ponieważ w goglach patrzymy „w głąb”, nie oddziałują one na nas tak negatywnie, jak choćby płaski ekran smartfona. Jednak gogle, których używamy, ważą swoje. Dlatego tak ważne jest robienie przerw. Im młodszy nastolatek, tym czas ekspozycji powinien być krótszy. Warto pamiętać również o tym, aby regulować rozstaw soczewek w goglach (większość ma taką opcję), przystosowując je do indywidualnych potrzeb dziecka.
Każdy kontakt z technologią cyfrową to zawsze dobra okazja, aby porozmawiać o cyfrowej higienie – odpoczynku od ekranów, równoważeniu aktywności online i offline i pamiętaniu o aktywności fizycznej, nieużywaniu urządzeń cyfrowych przed snem.
- Fizyczne bezpieczeństwo
Zadaniem VR-u jest odcięcie naszych zmysłów od materialnej rzeczywistości. I choć nie myślimy o tym w pierwszym odruchu, warto pamiętać, że jeśli nie kontrolujemy tego, co dzieje się w rzeczywistym świecie, to jesteśmy bardziej narażeni na kontuzje czy wypadki. Zanim pozwolimy dziecku wejść do wirtualnej rzeczywistości, zabezpieczmy przestrzeń w której będzie się poruszać. Usuńmy potencjalne przeszkody, o które może się potknąć lub na nie wpaść. Uważajmy na ręce – dziecko, chcąc nam coś pokazać lub sięgnąć po coś kontrolerem, może niechcący uderzyć stojącą obok osobę.
Źródło: Ministerstwo Cyfryzacji
_
15 listopada 2023 r.
