10 cze Rola nauczyciela współorganizującego kształcenie specjalne uczniów ze spektrum autyzmu w klasie integracyjnej
W polskiej edukacji tematyka kształcenia uczniów ze spektrum autyzmu, pomimo rozwoju wiedzy i doskonalenia się nauczycieli w tym zakresie, w dalszym ciągu nie jest do końca znana. Coraz częściej, w zależności od potrzeb rozwojowych uczniów, tworzone są klasy integracyjne w szkołach podstawowych. Szkoła, organizując klasy integracyjne, ma obowiązek zapewnienia im odpowiednich warunków, tj. bazy, infrastruktury oraz przygotowania pracowników do realizacji założonych celów.
Znaczącą rolę w klasie integracyjnej pełni funkcja rewalidacyjna, związana z przywracaniem osobie ze spektrum autyzmu sprawności psychicznej, społecznej oraz fizycznej.
Według Joanny Kruk-Lasockiej osoby z autyzmem charakteryzują:
- zaburzenia stosunków społecznych,
- zaburzenia komunikacji i fantazji,
- posługiwanie się stereotypiami ruchowymi.[1]
Niestety, uczniowie ze spektrum autyzmu wciąż postrzegani są jako osoby, które nie powinny uczyć się w klasach integracyjnych, tylko w szkołach specjalnych, bowiem „przeszkadzają” innym uczniom w zajęciach, nie potrafiąc z nimi współpracować. Co gorsze, podobne stanowisko wyrażają również niektórzy nauczyciele twierdząc, że uczniowie celowo utrudniają im pracę. Niechęć wyrażana przez nauczycieli oznacza brak zrozumienia wobec potrzeb uczniów. Nie zgadzam się z takim podejściem, bowiem uczniowie z zaburzeniami powinni mieć prawo do funkcjonowania w środowisku szkolnym i integrowania się z rówieśnikami.
Słusznym wyborem rodziców jest umieszczenie uczniów ze spektrum autyzmu w szkołach z oddziałami integracyjnymi, gdzie nauczyciel współorganizujący kształcenie specjalne, wspólnie z pozostałymi specjalistami, próbuje zdiagnozować przyczyny konkretnego zachowania u ucznia.
Nauczyciele współorganizujący kształcenie specjalne, przebywając z uczniem ze spektrum autyzmu dwadzieścia godzin tygodniowo, odgrywają ważną rolę we wspomaganiu jego funkcjonowania w klasie. Na początku szczególnie istotne jest zapoznanie się z zaleceniami poradni psychologiczno-pedagogicznej, określonymi w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
Zadaniem nauczyciela współorganizującego kształcenie specjalne jest stymulowanie rozwoju ucznia zgodnie z jego indywidualnymi możliwościami i potrzebami poprzez:
- nawiązywanie kontaktów w sposób odpowiedni do jego potrzeb i możliwości,
- rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- usprawnianie percepcji słuchowej,
- usprawnianie procesów pamięci i myślenia,
- rozwijanie zdolności koncentracji uwagi.
Analiza funkcjonowania ucznia w poszczególnych sferach życia pozwala na lepsze poznanie jego problemu. Znaczącą rolę w tym wypadku odgrywa wywiad środowiskowy z osobami ważnymi w życiu dziecka, np. rodzicami, nauczycielami, pedagogiem szkolnym, psychologiem, czy specjalistami prowadzącymi zajęcia rewalidacyjne. Pozwala to na indywidualnie dostosowanie metod pracy do potrzeb każdego ucznia. Właściwie dobrane metody oraz środki dydaktyczne w znaczny sposób pomagają uczniowi zrozumieć przerabiany materiał. Jako nauczyciel prowadzący nauczanie indywidualne oraz zajęcia rewalidacyjne, współorganizując kształcenie specjalne w szkole, wykorzystuję następujące metody:
- oparte na obserwacji, słowie i praktycznym działaniu,
- powtórzeniowe,
- rozwijające aktywność własną – metoda działań praktycznych.
Wykorzystuję także elementy pedagogiki zabawy oraz metodę Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne. Jeśli chodzi o środki dydaktyczne, to w mojej pracy sprawdzają się: materiały do prac plastycznych, domino obrazkowe, literowe, sylabowe, obrazki tematyczne, laptop, aby pomóc uczniowi lepiej zrozumieć tematykę zajęć.
Prowadząc zajęcia z uczeniem ze spektrum autyzmu, należy szczególnie pamiętać o przestrzeganiu następujących zasad: stworzeniu warunków zapewniających poczucie bezpieczeństwa, życzliwej pomocy, kształtowaniu pozytywnej atmosfery, dostosowaniu rodzaju prowadzonych zabaw i ćwiczeń do indywidualnego tempa rozwoju i możliwości dziecka, systematyczne, uwzględniające właściwe tempo przechodzenie od zadań łatwiejszych do trudniejszych, mobilizowanie ucznia do samodzielności i aktywności.
Ewaluacja Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego ucznia (IPET), służy do ustalenia dalszego planu pracy z dzieckiem. Korzystając z IPET-u nauczyciele prowadzący zajęcia rewalidacyjne w klasie integracyjnej mają możliwość wyrównywania braków wiadomości i doskonalenia umiejętności ucznia. Istotne są także bieżące konsultacje z nauczycielami dotyczące aktualnych czy ewentualnych problemów edukacyjnych.
Obecność nauczyciela współorganizującego kształcenie specjalne w klasie integracyjnej pomaga uczniom ze spektrum autyzmu w funkcjonowaniu podczas zajęć. Indywidualne traktowanie każdego dziecka jest w przypadku takich uczniów szczególne istotne, bo nie każdy przypadek można wpasować w ramy opisane przez literaturę. Moja praca w szkole podstawowej nauczyła mnie, że efektywność zajęć lekcyjnych w klasie integracyjnej zależy od korelacji wielu czynników, takich jak: warunki atmosferyczne, zainteresowania ucznia oraz jego słabe i mocne strony.
Praca nauczyciela współorganizującego kształcenie specjalne w klasie integracyjnej jest trudnym, ale i pięknym wyzwaniem. Wymaga refleksyjności, uważności i ciągłego doskonalenia zawodowego, aby zrozumienie potrzeb ucznia ze spektrum autyzmu służyło jego rozwojowi.
Opracowała: Anna Szczerba – nauczyciel współorganizujący kształcenie specjalne, nauczyciel zajęć indywidualnych edukacji wczesnoszkolnej, zajęć rewalidacyjnych; pracuje w Szkole Podstawowej nr 2 im. Bohaterów Monte Cassino w Kętach
______________
[1] J. K. Kruk-Lasocka, Pedagogika dzieci z autyzmem i zespołami psychozo podobnymi, [w:] Pedagogika specjalna, pod red. Dykcika W., Poznań 1997, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 246-247.
10 czerwca 2021 r.
