30 wrz Przedsiębiorcza ulica Strumykowa i Neu Passage/Nowy Pasaż
10 października 2022 r. Książnica Kopernikańska w Toruniu zaprasza na kolejne – piąte już – spotkanie poświęcone toruńskiemu śródmieściu. Katarzyna Kluczwajd opowie o ul. Strumykowej i Nowym Pasażu. Prelekcja odbędzie się w siedzibie Książnicy Kopernikańskiej przy ul. Słowackiego 8. Początek o godz. 18.00. Wstęp jest bezpłatny.
Katarzyna Kluczwajd: Obszar pogranicza Starego Miasta i Nowego Miasta, tj. zbiegu ulic: Szerokiej, Strumykowej i Przedzamcza, Wielkie Garbary i Królowej Jadwigi, u schyłku XIX w. torunianie nazywali Neu Passage / Nowym Pasażem. Przed I wojną światową Neu Passage uchodził za miejsce newralgiczne w kwestii bezpieczeństwa ruchu ulicznego ze względu na dużą liczbę wypadków, bowiem spotykały się tu: wozy, auta i tramwaje, rowerzyści i piesi. Kamienice narożne Szeroka – Strumykowa stanowiły centra handlu i usług, zaś ulica Strumykowa – nowomiejskie królestwo przedsiębiorczości. Lokalizacja była doskonała także dla reklam zakładów funkcjonujących w innych miejscach.
Krańce ul. Strumykowej zamykają gmachy dwóch potentatów dawnego Torunia, wykonane w krótkim odstępie czasu, dzieła znanych miejscowych budowniczych. To reprezentacyjna kamienica arch. Georga Sopparta pod nr. 19, według projektu własnego (1886-1887) oraz gmach fabryki pierników Gustava Weesego pod nr. 4 (1885), dzieło Reinharda Uebricka. Naprzeciwko, pod nr. 3 Weese pobudował magazyn, pod nr. 5 stajnię. W jego posiadaniu była też posesja nr 11. Późniejsze losy zabudowań fabryki pierników związane były m.in. z X Muzą – pod nr. 3 w 1928 powstało kino Słońce (w okresie PRL-u kino Orzeł), a pod nr. 5 kinematograf planowano już w 1919 roku, bez skutku. W dawnej fabryce pod nr. 4 na początku lat 20. XX w. pracowała wytwórnia obuwia, fabryka wyrobów tytoniowych, a od 1927 roku nowo utworzona Państwowa Szkoła Zawodowa Żeńska. Bogata jest historia posesji nr 7/9 należącej do kamieniarza Augusta Irmera, który planował tu okazałą kamienice własną. Później działała tu pralnia parowa, w polskim już Toruniu – Fabryka Wódek i Likierów Bracia Dalkowcy (1921-1927). Epoka po Dalkowskich to czasy stolarni, warsztatu i magazynu aut, aż po… wytwórnię mięsną.
Handlowo-usługowe centrum na pograniczu Nowego Miasta i Starego Miasta stanowiły kamienice: Szeroka 2 – królestwo złotników (od końca lat 70. XIX w.), od 1914 roku fotografów; Strumykowa 2 rodziny Stephanów – siedziba m.in. zegarmistrzów, Szeroka 1/3 rodziny Gehrmanów – centrum oświetleniowe o długiej tradycji.
Ciekawa historia z czasów nowszych, tj. lat 50. XX w., dotyczy generalnej przebudowy – czy raczej budowy od nowa – dawnego Neu Passage, teraz kwartału przy ul. Stalingradzkiej. Miał tu powstać m.in. wielki monolityczny gmach z podcieniami arkadowymi. Zagadką pozostaje, kto był autorem zaskakującego projektu i jego ideologicznym patronem.
Fot. Z kolekcji Tamary i Krzysztofa Klunderów
30 września 2022 r.
