Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

Projekt przewiduje zmiany w:

1. ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2024 r. poz. 750 z późn. zm.), zwanej dalej „uso”;
2. ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. z 2024 r. poz. 152 z późn. zm.);
3. ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 737 z późn. zm.), zwanej dalej „upo”;
4. ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60, z późn. zm.);
5. ustawach zmieniających uso: ustawie z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2245, z późn. zm.) i ustawie z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1116, z późn. zm.).

Najistotniejsze zmiany proponowane w projekcie:

I. W zakresie egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego:

1. Przedłużenie na dwa kolejne lata szkolne tj. 2024/2025 i 2025/2026 odstąpienia od warunku uzyskania 30% punktów możliwych do uzyskania z jednego wybranego przedmiotu dodatkowego na egzaminie maturalnym. W wyniku tej zmiany konieczne będzie dostosowanie obowiązujących przepisów przejściowych dotyczących egzaminu maturalnego.
2. Wprowadzenie funkcji egzaminatora-weryfikatora (egzaminatora drugiego sprawdzania) i operatora pracowni informatycznej, jako osób biorących udział w przeprowadzaniu egzaminów zewnętrznych, w celu zapewnienia wysokiej jakości  sprawdzania i oceniania prac egzaminacyjnych.
3. Dookreślenie przepisu dotyczącego przystępowania przez absolwentów oddziałów dwujęzycznych do egzaminu maturalnego z przedmiotu dodatkowego (z tego języka obcego nowożytnego na poziomie dwujęzycznym, którego uczyli się w szkole lub oddziale dwujęzycznym).
4. Możliwość wniesienia na salę egzaminacyjną urządzenia telekomunikacyjnego wyposażonego w aplikację monitorującą stan zdrowia zdającego.
5. Opisanie systemów informatycznych wspomagających przeprowadzanie egzaminów zewnętrznych.
6. Ustalenie maksymalnego limitu wydatków z budżetu państwa przeznaczonych na zadania związane z przeprowadzaniem egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, egzaminu zawodowego oraz egzaminów eksternistycznych, na lata 2025–2034.

II. W zakresie egzaminu zawodowego:

1. podobnie jak w przypadku egzaminu ośmioklasisty i egzaminu maturalnego – wprowadzenie funkcji egzaminatora-weryfikatora (egzaminatora drugiego sprawdzania) i operatora pracowni informatycznej, jako osób biorących udział w przeprowadzaniu zarówno egzaminu zawodowego jak również egzaminu potwierdzającego kwalifikacje  w zawodzie, w celu zapewnienia wysokiej jakości  sprawdzania i oceniania prac egzaminacyjnych;
2. wprowadzenie możliwości przeprowadzenia egzaminów zawodowych z wykorzystaniem elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminów zawodowych także w części praktycznej egzaminu zawodowego;
3. wprowadzenie możliwości sprawdzania prac egzaminacyjnych w części praktycznej egzaminu zawodowego z wykorzystaniem narzędzi elektronicznych;
4. skrócenie terminu, w którym zdający lub jego rodzice mogą dokonać wglądu do zadań i udzielonych odpowiedzi – w przypadku części pisemnej egzaminu zawodowego oraz karty oceny – w przypadku części praktycznej egzaminu zawodowego z 6 miesięcy do 3 miesięcy.

III. W zakresie programów nauczania, podręczników i eksperymentów pedagogicznych:

1. Zmiana (od 1.09.2025 r.) warunków dopuszczania do użytku w szkole programów nauczania. W przypadku kiedy program wychowania przedszkolnego i programy nauczania do danych zajęć edukacyjnych obejmują treści nauczania wykraczające poza zakres treści nauczania ustalonych w odpowiedniej podstawie programowej – wymagane będzie wyraźne zaznaczenie tych treści w programie nauczania dopuszczonym do użytku szkolnego przez dyrektorów szkół.  Celem tej zmiany jest zapewnienie, aby szkolne zestawy programów nauczania nie były przeładowane.
2. W przypadku podręczników proponowane zmiany obejmują:

• wyłączenie z procesu dopuszczenia podręczników typu repetycyjnego (repetytoriów),
• wprowadzenie wymogu graficznego oznaczenia w podręcznikach treści wykraczających poza zakres ustalony w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla danych zajęć na danym etapie edukacyjnym; zmiana ma na celu ułatwienie uczniom korzystania – uczenia się z pomocą podręcznika przez wskazanie, które treści w podręczniku są ponadprogramowe,
• wprowadzenie obowiązku zapewnienia cyfrowych odzwierciedleń podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego w postaci papierowej w stosunku do wszystkich podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego, niezalenie od daty dopuszczenia,
• możliwość uwzględnienia w kolejnych niezmienionych wydaniach podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego do dnia 31 grudnia 2025 r. zmian w pisowni, wynikających z Komunikatu Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk z dnia 10 maja 2024 r.,  które będą obowiązywać od 1 stycznia 2026 r.

3. W przypadku eksperymentów pedagogicznych proponuje się zmianę organu wydającego zgodę na prowadzenie w szkole i placówce eksperymentu pedagogicznego z zakresu kształcenia ogólnego.  Aktualnie zgodę na prowadzenie eksperymentu pedagogicznego wydaje minister właściwy do spraw oświaty i wychowania na wniosek dyrektora szkoły, złożony za pośrednictwem kuratora oświaty, który dołącza swoją opinię. Organem wyrażającym zgodę na prowadzenie w szkole eksperymentu pedagogicznego – będzie kurator oświaty, który pełni bezpośredni nadzór pedagogiczny nad szkołami. Zmiana sprzyja decentralizacji procesu decyzyjnego i przyczyni się do skrócenia czasu rozpatrywania i wydawania decyzji w tym zakresie. Zmiana nie dotyczy szkół artystycznych oraz wydawania decyzji dotyczących kształcenia zawodowego.

IV. W zakresie zadań, które mogą być zlecane przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania Instytutowi Badań Edukacyjnych w Warszawie

Zmiany w ustawie o systemie oświaty (art. 94ba USO) i ustawy o systemie informacji oświatowej dotyczące badań edukacyjnych (art. 60c USIO) obejmują m.in. wprowadzenie obowiązku udziału przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek w realizowanych na podstawie art. 94ba ust. 1 krajowych i międzynarodowych badaniach edukacyjnych. Jednoczenie projekt przewiduje dobrowolność udziału dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym, uczniów, wychowanków i nauczycieli w tych badaniach. Udział dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym oraz niepełnoletnich uczniów i wychowanków w badaniach możliwy jest wyłącznie za zgodą ich rodziców lub opiekunów prawnych.

V. Zmiany w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. z 2024 r. poz. 152):

1. Dodaje się podstawę prawną do gromadzenia w bazie danych systemu informacji oświatowej, zwaną dalej „bazą danych SIO”, danych szkół o adresach innych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz o adresach miejsc innych niż szkoła, w których jest przeprowadzany egzamin ósmoklasisty i egzamin maturalny. Konieczność dokonania takiej zmiany wynika m.in. z potrzeby uporządkowania i unormowania gromadzenia danych adresowych szkół w bazie danych SIO przez dodanie ich do zbioru danych o szkołach i placówkach oświatowych, czyli Rejestru Szkół i Placówek Oświatowych (RSPO), który jest jedną z części składowych SIO. Gromadzenie danych adresowych szkół jest również konieczne w związku z organizacją egzaminów zewnętrznych przez okręgowe komisje egzaminacyjne, stąd proponuje się również dodanie podstawy prawnej do pozyskiwania takich danych z bazy danych SIO przez okręgowe komisje egzaminacyjne;
2. Zakres danych dziedzinowych ucznia gromadzonych w bazie danych SIO rozszerza się o datę rozpoczęcia i datę zakończenia realizacji zajęć rewalidacyjno-wychowawczych oraz związanych z wczesnym wspomaganiem rozwoju i kształceniem specjalnym, o których mowa w art. 12 pkt 6-12 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej, celem poprawnego gromadzenia tych danych w układzie chronologicznym;
3. Zakres danych o uczniach i nauczycielach, które są pozyskiwane z rejestru PESEL do bazy danych SIO, rozszerza się o informację o dacie zgonu albo dacie znalezienia zwłok ucznia albo nauczyciela. Zmiana ma zapewniać poprawność i integralność danych ucznia i nauczyciela gromadzonych w bazie danych SIO;
4. Celem ochrony danych identyfikacyjnych oraz danych dziedzinowych gromadzonych w bazie danych SIO, do obsługi organizacyjno-technicznej funkcjonowania tej bazy, powinna być wyznaczona tylko jedna jednostka organizacyjnie podległa ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania i w związku z tym, proponuje się przywrócenie poprzedniego brzmienia art. 96 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej.

VI. W zakresie uzyskiwania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe lub dyplomu zawodowego w zawodach nauczanych na poziomie technika przez osoby, które posiadają różne dokumenty potwierdzające kwalifikacje (w art. 11b ustawy o systemie oświaty):

1. przeniesienie części merytorycznych rozwiązań, które dotychczas były ujęte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 sierpnia 2019 r. w sprawie warunków, jakie musi spełnić osoba ubiegająca się o uzyskanie dyplomu zawodowego albo dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 72) na poziom ustawy tj. m.in. dodanie regulacji dotyczących poziomu wykształcenia wymaganego od osoby mogącej uzyskać dyplom zawodowy albo dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika oraz możliwości uwzględnienia, jako warunku uzyskania odpowiedniego dyplomu, określonych potwierdzonych kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie;
2. wykaz dokumentów (tj. odpowiednio certyfikatów, świadectw potwierdzających kwalifikację w zawodzie lub świadectw czeladniczych w zawodzie), które będą dawały możliwość uzyskania odpowiedniego dyplomu, dla zawodów określonych w obecnej klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego oraz poprzednich klasyfikacjach zawodów szkolnictwa zawodowego, określony zostanie w rozporządzeniu wydanym na podstawie proponowanego art. 11b ust. 7.

VII. W zakresie uzupełnienia zakresu danych, które powinny być uwzględnione w obwieszczeniu ministra edukacji o ogólnopolskiej sieci branżowych centrów umiejętności (w art. 8a ustawy – Prawo oświatowe):

1. uzupełnienie delegacji do wydania obwieszczenia o ogólnopolskiej sieci branżowych centrów umiejętności na lata 2023-2028 planuje się uwzględnienie następujących informacji:
   • dziedzinę zawodową określoną w przepisach wydanych na podstawie art. 46c ust. 1 ustawy – Prawo oświatowe;
   • nazwę i adres siedziby BCU;
   • nazwę organu prowadzącego BCU;
   • nazwę organizacji branżowej właściwej dla dziedziny zawodowej, z którą zostało zawarte porozumienie, o którym mowa w art. 8 ust. 3a, jeżeli organizacja ta nie jest organem prowadzącym dane BCU.

VIII. W zakresie uproszczenia procedury wprowadzania zmian do podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętności zawodowych (w art. 46 ustawy – Prawo oświatowe):

1. proponuje się, aby zmiany w podstawach programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętnościach zawodowych były wprowadzane, nie jak dotychczas na formalny wniosek ministra właściwego dla danego zawodu, ale po uzyskaniu pozytywnej opinii ministra właściwego dla danego zawodu. Dzięki takiemu rozwiązaniu zmiany w podstawach programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego, które nie spowodują m.in. zmian w nazwie zawodu lub w nazwie kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie i tym samym nie spowodują również zmian w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego oraz zmiany w dodatkowych umiejętnościach zawodowych, będą mogły być wprowadzane w mniej sformalizowany sposób.

IX. W zakresie dofinansowania pracodawcom kosztów kształcenia młodocianych pracowników (w art. 122 ustawy – Prawo oświatowe):

1. określenie zwaloryzowanych kwot dofinansowania pracodawcom kosztów kształcenia młodocianych pracowników w odpowiedzi na trudności interpretacyjne w samorządach gmin w zakresie prawidłowego sposobu naliczania waloryzacji kwot dofinansowania kosztów kształcenia – do 10 824 zł w przypadku większości zawodów oraz do 13 394 zł – w przypadku zawodów o szczególnym zapotrzebowaniu na krajowym rynku pracy określonych w prognozie MEN, obowiązujących w 2024 r.;
2. objęcie kwoty dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników tzw. waloryzacją kumulatywną;
3. zmiana modelu dofinansowania pracodawcom kosztów kształcenia uczniów będących młodocianymi pracownikami od 1 stycznia 2025 r. – wypłacanie połowy kwoty dofinansowania uzależnione od ukończenia nauki zawodu i przystąpienia ucznia do egzaminu a pozostałej połowy od zdania egzaminu przez młodocianego.
   Tym samym rozwiązanie to pozwoli na częściowe dofinansowanie również tych pracodawców, którzy zrealizowali naukę zawodu młodocianych pracowników, ale młodociani ci po przystąpieniu do egzaminu zawodowego lub czeladniczego nie zdali tego egzaminu.

X. W zakresie stworzenia systemu informatycznego wspierającego udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej (art. 44e ustawy – Prawo oświatowe):

Wprowadzane zmiany mają na celu wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań informatycznych na rzecz poprawy jakości pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zmniejszenia obciążeń biurokratycznych w systemie oświaty. System zintegruje już stworzone narzędzia diagnostyczne oraz zaoferuje nowe funkcjonalności i rozwiązania, w tym narzędzia do badań przesiewowych oraz wspierające pracę PPP, kontakt obywateli z tymi placówkami oraz realizację zadań przez nauczycieli specjalistów pracujących w przedszkolach i szkołach. Ponadto, umożliwi pozyskanie przez MEN bardziej dokładnych danych o funkcjonowaniu systemu oświaty.

Konsultacje publiczne projektu potrwają 30 dni (zakończą się 26 sierpnia br.)

Ewentualne uwagi do projektu można zgłaszać na adres: sekretariat.dkotc@men.gov.pl

Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw dostępny na stronie Rządowego Centrum Legislacji