27 kwi Pamięć o włocławskich Żydach – 27 kwietnia: 78. rocznica likwidacji włocławskiego getta
Przedwojenny Włocławek w obliczu wybuchu II wojny światowej liczył 68 tys. mieszkańców, w tym ok. 14 tys. ludności pochodzenia żydowskiego. W okresie międzywojennym Żydzi mieli znaczący udział w życiu gospodarczym miasta. Na przełomie 1919 i 1920 r. szacowano, że byli właścicielami 68 % „wielkiego” przemysłu, 48% „drobnego” i 50% „rękodzieła”. W 1938 r. należało do nich ponad 60% przedsiębiorstw. Zmonopolizowali przemysł drzewny i fajansowy, niektóre działy przemysłu spożywczego, metalowego i kilka branż specjalistycznych. W latach 1928-1929 stanowili znaczny odsetek wśród lekarzy – 23 na 47 (49%) i nauczycieli – 70 na 283 (25%). W mieście działało wiele organizacji kulturalno-oświatowych i charytatywnych, a pod względem wydawniczym Włocławek zajmował 6 miejsce w kraju z aż 40 żydowskimi tytułami prasowymi.
14 września 1939 r. do Włocławka wkroczyli Niemcy. Już po kilku dniach mieszkańcy odczuli okrucieństwo hitlerowskiego okupanta, które w szczególnie bestialski sposób dotknęło społeczność żydowską. W mieście zaczęły się plądrowania, aresztowania, zbiorowe egzekucje i akcje wysiedleńcze. W 1940 r. Niemcy na terenie Rakutówka, biednej włocławskiej dzielnicy, zaczęli organizować przejściowe getto. W makabrycznych warunkach bez wody, światła i kanalizacji zamieszkiwało tam przymusowo wiele żydowskich rodzin nie tylko z Włocławka, ale również z okolicznych miejscowości. 27 kwietnia 1942 r. getto przestało istnieć, a pozostałych tam ludzi wywieziono do obozów zagłady na śmierć.
Wymiar zbrodni Holokaustu przekracza granice ludzkiej wyobraźni, dlatego Pamięć o Zagładzie powinna być jedną z najważniejszych wartości dla współczesnych pokoleń.
Cennym źródłem informacji o społeczności, której już nie ma, jest publikacja Mirosławy Stojak „Utkane sercem włocławskim Żydom” (2015), a także strona www.zydzi.wloclawek.pl, którą pisarka i poetka prowadzi razem z Tomaszem Popowskim. Warto też zgłębić obszerne materiały na temat lokalnej historii włocławskich Żydów zamieszczone na portalu Wirtualny Sztetl: https://tiny.pl/7mqnb. Portal, opowiadający o żydowskim życiu przed zagładą, jest swojego rodzaju hołdem oddanym gwiazdozbiorowi żydowskich miasteczek na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, w których kiedyś tętniło życie…
Aby zachować Pamięć o włocławskich Żydach, opracowaliśmy kilkanaście pytań na temat historii ich życia i śmierci. Zapraszamy do sprawdzenia swojej wiedzy o sąsiadach naszych przodków na https://tiny.pl/7xm59 . Nigdy nie wolno nam zapomnieć!
Źródła:
- www.zydzi.wloclawek.pl,
- https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/w/307-wloclawek/116-miejsca-martyrologii/52662-getto-we-wloclawku
Oprac. Dorota Łańcucka i Anna Puścińska, KPCEN we Włocławku
