18 lut Kolory Meksyku. Sztuka amate z wioski Xalitla
Wystawa prezentuje niezwykłe dzieła malarskie pochodzące z niewielkiej miejscowości Xalitla znajdującej się w meksykańskim stanie Guerrero. Tutaj lokalni artyści trudnią się malarstwem wykonywanym na specjalnym podłożu uzyskiwanym z kory drzewa amaté (amatl w j. nahuatl).
Nazwa amaté odnosi się jednocześnie do powstałego produktu – papieru. Materiał ten jest istotnym elementem meksykańskiej kultury, sięgając swoją historią czasów przedkolumbijskich. Kiedy Hiszpanie przybyli w XVI wieku na tereny dzisiejszego Meksyku, zakazali produkcji amaté zastępując go papierem europejskim. Tradycja jednak przetrwała w stanie Puebla dzięki społeczności Otomi, używającej go do celów obrzędowych.
Na początku lat 60. XX wieku podłoże to przejęli artyści Nahua z południowego stanu Guerrero. Ta popularna gałąź rękodzieła lokalnego, rozwija się dziś głównie na potrzeby rynku turystycznego. Na prostokątnych kawałkach papieru umieszczane są najczęściej przedstawienia dekoracyjnych ptaków malowane żywymi kontrastowymi barwami. Bardziej wyszukanymi i wysmakowanymi obiektami są obrazki z Xalitli, gdzie tworzą je i sygnują tacy artyści, jak José Guadalupe Perez, Javier Martínez Pedro, Estela Ortiz Diaz, Rodolfo Flores i in. Tematy oraz kompozycja dzieł z czasem ewoluowały. We wczesnych pracach przeważały centralne motywy, natomiast rozwój praktyki malarskiej w tym mieście zaowocował zastosowaniem szczegółowych elementów miniaturowych, całkowicie pokrywających powierzchnię. Pojawił się gatunek zwany „historią” polegający na wprowadzeniu wielu postaci i wątków tematycznych w obrębie jednej pracy malarskiej. Zdaniem artystów Nahua to gatunek o najwyższej hierarchii w ich praktyce twórczej. Podejmowana tematyka związana jest z życiem codziennym mieszkańców miast i wiosek.
Autorzy wyobrażają sceny rodzajowe zapełnione wieloma postaciami zajętymi pracami polowymi, zbiorem plonów i owoców. Obok nich pojawiają się dzieła prezentujące sceny religijne: bożonarodzeniowe, pokłon Trzech Króli, a także obrzędy ludowe, jak popularne danzas (tańce). Zazwyczaj malowane są kontrastowymi i żywymi kolorami, ale powstają też dzieła bardziej stonowane z dominantą ciepłych brązów, jak i całkowicie monochromatyczne. W tych ostatnich celuje José Guadalupe Perez, który swe artystyczne kreacje przedstawia również na strusich jajach lub tradycyjnych świątecznych czaszkach wykonywanych na Święto Zmarłych.
Prezentowana na wystawie kolekcja prac z Xalitli pochodzi z prywatnych zbiorów Stanisława Kasprzyka, od lat zafascynowanego sztuką ludową Meksyku.
Integralną częścią wystawy jest film, w którym artyści z Xalitli wprowadzają w świat swojej sztuki. Wywiady zostały nagrane przy współpracy z la Escuela Superior de Artes de la Universidad Autónoma de Guerrero w Meksyku.
dr Magdalena Nierzwicka
18 lutego 2022 r.
