13 lip Jak skutecznie ostrzegać przed katastrofami naturalnymi?
Badacze z Ośrodka Przetwarzania Informacji (OPI) przeprowadzili badanie dotyczące komunikatów ostrzegawczych. A dokładnie tego, jak należy je konstruować, aby były bardziej skuteczne i przekonywały do podejmowania działań ochronnych. Z ich ostatnich badań wynika, iż dodanie odpowiedniej argumentacji do komunikatów ostrzegawczych 3D informujących o zagrożeniu zwiększa motywację odbiorców do podjęcia działań ochronnych. Z jednym jednak wyjątkiem – sam argument o zwiększonym prawdopodobieństwie wystąpienia zagrożenia może być nieskuteczny. Zaś wcześniejsze badania wykazały, że wykorzystanie technologii 3D do wizualizacji zagrożeń naturalnych pozwala ukazać ich rzeczywistą skalę. To z kolei motywuje ludzi do przestrzegania instrukcji na wypadek takich sytuacji. Zatem, w komunikacji ostrzegawczej warto stosować alternatywne formy przekazu, a także inną argumentację niż tylko odnoszącą się do wzrostu szans wystąpienia katastrofy naturalnej.
Kluczowe znaczenie ma ocena zagrożenia i umiejętność radzenia sobie z nim
Badacze z Laboratorium Interaktywnych Technologii w Ośrodku Przetwarzania Informacji zrealizowali badanie dotyczące skuteczności komunikatów, które miały na celu przestrzegać ludzi przed powodzią. W eksperymencie uczestniczyło 720 osób (18-65 lat). Byli to mieszkańcy terenów zagrożonych podtopieniami bądź powodzią, którzy sami nigdy bezpośrednio nie doświadczyli skutków tej katastrofy naturalnej. Badanych podzielono losowo na sześć grup, którym prezentowano komunikaty ostrzegawcze. Komunikaty oglądane przez dana grupę różniły się sposobem, w jaki argumentowano potrzebę wykonywania działań ochronnych. Komunikat trwał niespełna 3 minuty i był podzielony na 2 części. W pierwszej części wszystkie grupy jednakowo informowano o zagrożeniu powodziowym i rekomendowanych działaniach w takiej sytuacji. Informacja o zlecanych czynnościach była przekazywana werbalnie i wspierana wizualnie poprzez odpowiednie animacje. Natomiast w drugiej części komunikatu, badacze OPI starali się oddziaływać na przekonania poszczególnych osób, kładąc nacisk na jeden z 5 czynników powiązanych z chęcią podjęcia działań ochronnych – przy pomocy wizualizacji 3D i fragmentu odpowiedniej narracji. Badanie oparto na Protection Motivation Theory, tzw. PMT, która zakłada, że zachowanie człowieka zależy głównie od dwóch procesów – oceny zagrożenia i umiejętności radzenia sobie z nim. To one decydują o zakresie podjętych działań ochronnych. W obszarze oceny zagrożenia teoria wskazuje na trzy elementy: ocenę szans na wystąpienie zagrożenia, spostrzeganą powagę zagrożenia oraz strach, który jest wypadkową dwóch wcześniejszych elementów. Natomiast, w przypadku radzenia sobie z zagrożeniem badano 3 czynniki: spostrzeganą skuteczność rekomendowanych działań, własną skuteczność i spostrzegane koszty.
– To nie pierwsze badanie dotyczące komunikatów ostrzegawczych, które realizuje Laboratorium Interaktywnych Technologii w OPI. Wcześniej nasi naukowcy badali na teranych zagrożonych powodzią w województwie opolskim i dolnośląskim wpływ zastosowania technologii 3D na skuteczność komunikatów. Wyniki potwierdziły przypuszczenie, że zobrazowanie skali zagrożenia, jakie niesie ze sobą powódź przy pomocy technologii 3D, zwiększa motywację ludzi do przestrzegania instrukcji w przypadku takich sytuacji. Dlatego postanowiono poszerzyć spektrum badań. Katastrofy naturalne są coraz częstsze, więc warto wykorzystać wszystkie sposoby ostrzegania, aby jak najlepiej chronić zdrowie i życie ludzi. Potencjał, jaki tkwi w nowoczesnych technologiach cyfrowych w tym zakresie jest ogromny. Możliwe, że za kilka lat popularne alerty RCB będą wyglądały zupełnie inaczej – mówi dr inż. Jarosław Protasiewicz, dyrektor Ośrodka Przetwarzania Informacji.
Nieskuteczny argument o zwiększonym prawdopodobieństwie wystąpienia zagrożenia
Wyniki przeprowadzonego badania potwierdziły, że warto w komunikatach ostrzegawczych dodawać treść argumentów bazującą na czynnikach opisywanych przez teorię PMT. Jednak nie wszystkie rodzaje argumentów okazały się skuteczne – argumentacja odnosząca się do zwiększonego prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia, nie przyniosła oczekiwanego wzrostu motywacji.
– Nasze ostatnie badanie potwierdziło, że w komunikowaniu zagrożeń warto zastosować inną argumentację niż tylko odnoszącą się do wzrostu szans wystąpienia zagrożenia. Ten czynnik nie zwiększał motywacji ludzi po podjęcia właściwych działań – mówi dr Grzegorz Banerski, adiunkt z Laboratorium Interaktywnych Technologii w Ośrodku Przetwarzania Informacji. Dodaje – istotna jest także emocjonalna ocena zagrożenia. Ma ona bezpośredni wpływ na proces oceny radzenia sobie w sytuacji katastrofy naturalnej. Komunikat wzbudzający emocje ma dodatkową siłę perswazji – np. taki, w którym pokazuje się skalę zniszczeń, jakie może spowodować powódź. Oczywiście pod warunkiem, jeśli w tym samym czasie poinformujemy ludzi, jak należy chronić siebie i najbliższych w takiej sytuacji. W innym wypadku, samo przestraszenie nie przyniosłoby oczekiwanego skutku, gdyż dodatkowo zwiększając poziom stresu, moglibyśmy spowodować niepotrzebną panikę – dodaje dr G. Banerski.
Ponadto eksperci OPI odkryli ciekawą zależność. Okazuje się, że zwiększenie poziomu wiedzy przyczynia się do wzrostu motywacji do wykonania zalecanych działań. Podsumowując, komunikat, który edukuje, wspomaga motywację do podjęcia działań ochronnych. Tym samym, ludzie z większym poziomem wiedzy będą chętniej wykonywać zalecenia przekazywane za pośrednictwem komunikatu, co zwiększa ich bezpieczeństwo w sytuacji wystąpienia katastrofy naturalnej. Badacze OPI wykazali także, iż dodanie argumentacji wykorzystującej animacje 3D nie zmniejszało liczby zapamiętywanych zaleceń przekazywanych przy pomocy takiego komunikatu. Obawiano się bowiem, że animacje spowodują dodatkowe obciążenie poznawcze w wyniku czego ludzie będą gorzej zapamiętywać zalecenia.
Zapraszamy do obejrzenia najnowszego odcinka Akademii OPI PIB, na kanale YouTube instytutu, gdzie znajdą Państwo więcej informacji na temat badania: www.youtube.com
Badanie przeprowadził zespół badawczy w składzie: dr Grzegorz Banerski i dr Katarzyna Abramczuk.
Akademia OPI PIB
Proaktywny projekt popularyzujący naukę z udziałem ekspertów i badaczy z Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego. Jego celem jest budowanie kultury dzielenia się wiedzą, możliwości wymiany doświadczeń i dalszego rozwoju kompetencji na polu nowych technologii. Podcasty udostępniamy na kanale YouTube OPI PIB i dotyczą takich obszarów wiedzy jak informatyka techniczna i telekomunikacja oraz nauki socjologiczne. Każdy odcinek to zbiór angażujących historii, dobrych praktyk i inspirujących case studies.
Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy (OPI PIB)
Interdyscyplinarny instytut naukowy i lider w tworzeniu oprogramowania systemów informatycznych dla polskiej nauki i szkolnictwa wyższego. Posiada wiedzę o prawie każdym polskim naukowcu, jego projektach czy aparaturze badawczej. Gromadzi, analizuje i tworzy informacje o sektorze badań i rozwoju, wpływając tym samym na kształt polskiej polityki naukowej. OPI PIB tworzy inteligentne systemy informatyczne dla sektora publicznego oraz wykorzystywane w celach komercyjnych.
Główne obszary badań prowadzonych w instytucie to: algorytmy uczenia maszynowego, algorytmy przetwarzania języka naturalnego, analiza sentymentu, sieci neuronowe, odkrywanie wiedzy z danych tekstowych, interakcja człowiek-komputer (HCI), systemy komputerowego wspomagania decyzji, sztuczna inteligencja.
W działalności badawczej OPI PIB stawia na interdyscyplinarność. Instytut prowadzi badania w siedmiu laboratoriach skupiających specjalistów z wielu dziedzin. Poza ekspertami od technologii informatycznych w zespole OPI PIB pracują ekonomiści, socjologowie, prawnicy, statystycy i psychologowie. Konfrontacja różnych podejść naukowych sprzyja dogłębnej analizie zagadnień badawczych i napędza innowacyjność.
www.opi.org.pl
13 lipca 2023 r.
