13 gru Historia kartki świątecznej
Piękna tradycja wysyłania świątecznych pocztówek liczy sobie wiele lat. Pierwszą „oficjalną” kartkę świąteczną wysłano z Anglii. Jej “wynalezienie” przypisuje się sir Henry’emu Cole, który wydał swój blankiet 1 maja 1843 roku. Jest z tym związana ciekawa historia. Cole był biznesmenem, który robił kartki dla klientów i społeczności. Każdego roku wysyłał pisane ręcznie życzenia świąteczne: „Wesołych Świąt i Szczęśliwego Nowego Roku”. Po kilku latach znudziły mu się takie kartki i chciał je ulepszyć. Zaproponował zaprzyjaźnionemu ilustratorowi, który nazywał się John Callcott Horsley, przygotowanie okolicznościowego obrazka. Znalazła się na nim typowa XIX-wieczna rodzina siedząca przy świątecznym stole i popijająca wino. Po bokach ilustrator umieścił ryciny przedstawiające pomoc ubogim, a pośrodku napis “A Merry Christmas and a Happy New Year to You” do dziś będący najpopularniejszą formą życzeń świątecznych. Śmieszne było to, że krytycy zarzucili autorowi, że pokazanie osób pijących z kieliszków może się przyczyniać do upowszechniania pijaństwa. Niemniej – obrazek przekazano do drukarni, gdzie został powielony w ilości kilku tysięcy sztuk. Później na kartkach zaczęto przyklejać znaczki z motywami świątecznymi i rozsyłać do bliskich i znajomych.
O pierwszeństwo w wymyśleniu świątecznej kartki z Anglikami sprzeczają się Szkoci. Ponad 50 lat temu udowodniono, że chociaż w pierwszej połowie XIX wieku w Szkocji nie obchodzono jeszcze świąt Bożego Narodzenia, to pierwszą kartkę świąteczną zaprojektowano właśnie tam. W dzienniku The Glasgow Herald z 25 grudnia 1961 roku czytamy, że pomysł wywodzi się od właściciela drukarni i księgarni w Kirkgate, Charlesa Drummonda, mieszkańca podedynburskiego Leith. W 1841 roku Drummond umieścił na wystawie swojego sklepu w Leith grafikę, znaną dziś, jako “pierwsza kartka świąteczna”. Przedstawia uśmiechniętą twarz kobiety ozdobioną tradycyjnym świątecznym czepcem. Powyżej widnieje szkocki napis “Guid New Year an’mony o’them” (Przyprowadź do nich Nowy Rok). Wnuczka Drummonda dopisała na odwrocie “świąteczne” życzenia dla Thomasa Sturrocka. Zauważywszy zainteresowanie grafiką i jej formą, księgarz jeszcze w tym samym roku opublikował ją z odpowiednimi, międzynarodowymi świątecznymi tekstami.
Jeszcze wcześniej, bo już w 1709 roku Włoch Nicolo Monte Mellini wysyłał kartki świąteczne do swoich znajomych. Ta idea zainspirowała dwie drukarnie w Mediolanie, które zaczęły produkować kartki z życzeniami i sprzedawać je.
Tak więc – naprawdę trudno dokładnie określić, kto rozpoczął produkcję jako pierwszy. Zwyczaj jest obecny w wielu krajach. W Holandii od wielu lat każda rodzina kupuje nawet do 50 kartek. Jeżeli jakieś nie zostaną zapisane, są wieszane w oknach jako świąteczna dekoracja. W Irlandii bożonarodzeniowe życzenia wysyła się już w pierwszym tygodniu grudnia. W Stanach Zjednoczonych zwyczaj ten zapoczątkował pod koniec XIX w. urodzony we Wrocławiu Louis Prang, amerykański litograf i wydawca.
Kartka świąteczna z 1909 roku
W Polsce tradycja składania życzeń na kartkach pocztowych sięga ponad 100 lat. Na samym początku wysyłano czarno-białe kartoniki. Na jednej stronie znajdował się adres, a na drugiej – życzenia. W latach dwudziestych pojawiły się ręcznie malowane pocztówki i zyskały od razu dużą popularność. Ważną rolę odgrywały świąteczne pocztówki w okresie II wojny światowej, ponieważ za ich pośrednictwem ludzie dodawali sobie otuchy i ostrzegali przed zagrożeniem. Po okresie PRL-u i transformacji lat 90. kartki świąteczne ponownie przeżywały swój renesans.
Pierwsze kartki świąteczne, jakie posyłano sobie w naszym kraju, możemy obejrzeć w zbiorach polskiej biblioteki cyfrowej Polona. Gromadzone są tam jako dokumenty życia społecznego, ich dużą część udostępniono w domenie publicznej.
Oprac.:
Anna Puścińska, KPCEN we Włocławku
Źródło obrazków:
POLONA (https://polona.pl/), Wikipedia (https://pl.wikipedia.org/)
Zdjęcie gł.: Kartka świąteczna z 1920 roku
